نوسانات قیمت ارز در چند سال اخیر سردرگمی‌و نگرانی‌های زیادی را برای بازرگانان ایجاد کرده است. از آنجا که بازرگانان برای فعالیت‌های تجاری خود مجبور بودند تا ارز مورد نیاز خود را از واسطه‌هایی مانند بانک‌ها و صرافی‌های تأمین کنند. که به دلیل تغییر مستمر قیمت ارز در بازار دچار مشکلاتی می‌شدند. در همین راستا و به منظور تسهیل کردن روند تجارت خارجی، دولت اقدام به راه‌اندازی سامانه‌های الکترونیکی نیما و سنا نمود.
دولت با این اقدام علاوه بر اینکه نظارت بیشتری بر گردش مالی خواهد داشت این سامانه‌ها بستری امن و یکپارچه بر طبق قوانین مشخصی را فراهم نمودند تا فعالان تجاری در سراسر کشور بتوانند از طریق قواعد ثابت و مشابه اقدام به تامین ارز مورد نیاز خود کنند. در ادامه این مقاله نگاهی دقیق‌تر به تخصیص ارز و خرید ارز از سامانه‌های نیما و سنا خواهیم پرداخت.
خرید ارز از سامانه نیما
سامانه نیما که اختصار عبارت نظام یکپارچه معاملات ارزی است در ۲۸ بهمن ۹۶ به صورت آزمایشی راه‌اندازی و کار رسمی خود را در ۳ اردیبهشت ۹۷ آغاز کرد و بازرگانان برای خرید ارز نیمایی باید به آدرس اینترنتی www.ntsw.ir وارد شوند. بازرگانان که نیاز به خرید ارز داشته باشند باید در این سامانه به بخش درخواست خرید ارز وارد شده و میزان ارز مورد نیاز خود را ثبت کنند. پس از اینکه درخواست آنها با موفقیت در این سامانه ثبت شد، این درخواست برای تأمین‌کنندگان مجاز قابل نمایش خواهد بود. آنها پس از مشاهده درخواست، قیمت مورد نظر خود را برای تأمین ارز ارائه خواهند داد. بازرگانان در صورتی که با قیمت پیشنهادی برای تأمین ارز موافقت کردند می‌توانند فرآیند را تکمیل کنند. حال که آشنایی کلی با این سامانه داشتید بهتر است تا گام به گام و با جزئیات بیشتر مراحل خرید ارز از سامانه نیما را توضیح دهیم.
وارد کننده کالا ابتدا باید به سامانه نیما وارد شده و اقدام به ثبت سفارش خود نماید. سپس باید تأییدیه ثبت سفارش خود را از وزارت صمت، وزارت بهداشت و وزارت کشاورزی دریافت کند. پس از دریافت تأییدیه، باید به بانک عامل مراجعه و برای تأمین ارز درخواست دهند. بانک‌ها معمولاً در این مرحله از فرد تعهدات و وثیقه‌هایی را دریافت خواهند کرد که باید آنها را به بانک ارائه دهند. پس از این مرحله باید مجدداً وارد سامانه نیما شوید و خرید ارز را از طریق سامانه ثبت کنید. در این مرحله شما باید پیشنهادات صرافان را مقایسه و پس از انتخاب بهترین گزینه، وجه مربوطه را به حساب صراف واریز کنید. پس از پرداخت شما، صراف مقدار ارز را به حساب فروشنده خارجی منتقل می‌کند. پس از این مرحله، وارد کننده به بانک اطلاع می‌دهد که ارز به حساب فروشنده خارجی واریز شده است و بانک عامل نیز ابزار پرداختی را در قالب برات بدون تعهد برای وارد کننده ثبت می‌کند.
سپس، شما باید اسناد حمل را به بانک عامل ارائه کنید. بانک نیز اسناد دریافتی را در سامانه نیما ثبت می‌کند و وارد کننده باید وارد سامانه جامع تجارت ایران شده و در بخش مدیریت عملیات ارزی بانکی، اطلاعات منشا ارز را ثبت کند و بانک عامل اعلامیه تأمین ارز را صادر می‌کند.
پس از طی مراحل گفته شده، وارد کننده می‌تواند به گمرک مراجعه کند و با ارائه کد رهگیری (sata) کالای خود را از گمرک ترخیص کند. سپس فرد می‌تواند تمامی تعهدات و وثیقه‌های خود را از بانک دریافت کند.
خرید ارز از سامانه سنا
سنا که مخفف سامانه نظارت ارزی است، نام اختصاری سامانه‌ای است که از طرف بانک مرکزی به منظور اطلاع رسانی میانگین نرخ ارزی که در صرافی‌ها مبادله می‌شود صورت گرفته است. این سامانه تنها نقش اطلاع رسانی را دارد و افراد در آن نمی‌توانند درخواست خرید ارز را ثبت کنند.
از آنجا که تمامی صرافی‌هایی که در داخل کشور به کار خرید و فروش ارز مشغول‌اند موظف هستند تا خرید و فروش ارزهای خود را در این سامانه ثبت کنند بنابراین این سامانه می‌تواند مرجع خوبی برای مردم و بازرگانان قرار بگیرد.
در بسیاری از کشورها نرخ ارز تک نرخی است و بنابراین نیازی به راه اندازی سامانه‌هایی نظیر سنا ندارند، اما در ایران و برخی از کشورهای دیگر ارز چند نرخی است و این نوع ارزها هر یک دارای مصارف خاص خود هستند.
انواع ارز در سامانه سنا
همانطور که اشاره شد در کشور ما ارز با نرخ‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام مصارف خاص خود را دارد. از جمله این ارزها عبارتند از:
ارز دولتی: این ارز که دارای کمترین قیمت است توسط دولت به منظور تحصیل دانشجویان در خارج از کشور، معالجه بیماران، سفر ماموران دولتی، واردات کالاهای ضروری ارائه می‌شود.
ارز آزاد: این نوع ارز با توجه به میزان عرضه و تقاضای ارز و شرایط کشور قیمت گذاری می‌شود. این ارز برای مصارفی کاربرد دارد که به آنها ارز دولتی تعلق نمی‌گیرد.
ارز نیمایی: این نوع ارز که عمدتاً برای واردات کالا استفاده می‌شود از ارز دولتی گران‌تر و از ارز آزاد ارزان‌تر است.
ارز سنا: قیمت این نوع ارز از میانگین قیمت خرید و فروش ارز در بازار است. این ارز در سامانه سنا نشان داده می‌شود و قیمت آن مستقیم تعیین نمی‌شود.
تفاوت ارز سنا با ارز نیمایی
همانطور که توضیح داده شد، نرخ ارز سنا توسط نرخ ارز بازار آزاد و غیر رسمی تعیین می‌شود و به تبع آن قیمت این نوع ارز نسبت به ارز نیمایی که توسط دولت تعیین می‌شود بالاتر است.
تفاوت دیگر بین ارز نیمایی و سنا در این است که در تعیین ارز نیمایی دولت نظارت مستقیم دارد. اما در سامانه سنا میانگین نرخ ارز که توسط صرافی‌ها مبادله می‌شود ملاک تعیین نرخ ارز قرار می‌گیرد و در آن دولت حداقل دخالت را دارد.