راهکارهای اعتراض به بیش‌بود ارزش در سامانه TSC و نحوه تنظیم لایحه دفاعیه

یکی از بزرگ‌ترین کابوس‌های هر کارشناس بازرگانی، مواجه شدن با اخطار “بیش‌بود ارزش” در سامانه EPL است؛ دقیقاً زمانی که کالا روی کامیون منتظر خروج است و هر ساعت تاخیر، هزینه دموراژ و خواب سرمایه را بالا می‌برد.

شاید برایتان پیش آمده باشد که ارزش واقعی خرید (Transaction Value) را دقیقاً مطابق سیاهه خرید (Invoice) اظهار کرده‌اید، اما کارشناس گمرک با استناد به یک سابقه در سامانه TSC، ارزش شما را رد می‌کند و شما را متهم به کم‌اظهاری می‌کند.

در این لحظه، اکثر افراد تسلیم می‌شوند و جریمه کسر دریافتی را می‌پذیرند. اما یک کارشناس خبره می‌داند که سامانه TSC وحی مُنزل نیست. طبق ماده ۱۴ قانون امور گمرکی، ارزش کالا در همه موارد باید بر اساس اسناد تسلیمی شما تعیین شود و گمرک تنها زمانی حق رد آن را دارد که بتواند طبق سلسله مراتب دقیق ماده 15، وجود “کالای مثل” (Identical Goods) را با رعایت شرط “هم‌زمانی” اثبات کند.

در این مقاله، ما به جای بحث‌های تئوری، دقیقاً به شما یاد می‌دهیم چطور با استفاده از تعاریف قانونی “هم‌زمانی” و “کشور مبدأ”، یک لایحه دفاعیه محکم تنظیم کنید و نظر گمرک را با قانون خودش به چالش بکشید.

چرا سامانه TSC ارزش شما را رد می‌کند؟

اولین قدم برای دفاع، شناخت منطق طرف مقابل است. سامانه TSC (Triff Specification Code) بر اساس سوابق ترخیص عمل می‌کند. اما آیا هر سابقه‌ای قابل استناد است؟ خیر. طبق قانون، ارزش گمرکی باید در وهله اول از روی «سیاهه خرید یا سایر اسناد تسلیمی صاحب کالا» تعیین شود. وقتی سامانه TSC به شما اخطار می‌دهد، در واقع ادعا می‌کند که ارزش اظهار شده شما با سوابق موجود در بانک اطلاعاتی همخوانی ندارد.

در روش سیستمی فعلی، دو حالت پیش می‌آید:

1. سابقه دارید: کالای شما قبلاً ثبت شده و کد شناسه ارزش (TSC) دارد.
2. سابقه ندارید: کالا جدید است و باید سابقه ایجاد شود.

نکته کلیدی اینجاست: وجود یک سابقه در سیستم به معنای پذیرش قطعی آن نیست. صاحب کالا اگر اطمینان دارد که ارزش معاملاتی‌اش واقعی است و تحت تأثیر عواملی مثل وابستگی بین خریدار و فروشنده نبوده، همواره حق اعتراض دارد. پس اگر کارشناس مجازی صرفاً با دیدن یک عدد قرمز در سیستم، اظهارنامه را رد کرد، شما نباید عقب‌نشینی کنید.

استراتژی دفاعی شماره 1: حمله به تعریف “کالای مثل” (Identical Goods)

قلب لایحه دفاعیه شما، به چالش کشیدن “کالای مقایسه شده” است.

کارشناس گمرک معمولاً می‌گوید:

این کالا قبلاً با قیمت 10 دلار ترخیص شده، چرا شما 8 دلار زدید؟

شما باید بپرسید:

آیا آن کالای 10 دلاری، دقیقاً “کالای مثل” کالای من است؟

طبق قانون و متون آموزشی گمرک، برای اینکه کالایی “مثل(Identical)” محسوب شود، صرفاً داشتن کد تعرفه (HS Code) یکسان کافی نیست. کد تعرفه 8 رقمی ممکن است طیف وسیعی از کالاها را شامل شود. مثلاً کد تعرفه 84818010 شامل انواع شیرآلات بهداشتی، مخلوط حمام، دستشویی و ظرفشویی می‌شود. آیا قیمت شیرآلات لوکس با معمولی یکی است؟

در لایحه خود بنویسید:

طبق ضوابط ارزش‌گذاری، کالای مثل باید:

• از نظر کیفیت و نشانه‌های بازرگانی (Brand) یکسان باشد.
• از همان کشور مبدأ باشد.

تکنیک:

اگر سابقه TSC مورد استناد کارشناس مربوط به کالایی از کشور “آلمان” است و کالای شما از “چین” وارد شده، استناد کارشناس طبق معیار “کشور مبدأ” باطل است. حتی اگر برند یکی باشد، کشور ساخت باید یکی باشد.

استراتژی دفاعی شماره 2: کارت برنده “هم‌زمانی”(Time Factor)

دومین پاشنه آشیل استدلال‌های گمرک، فاکتور “زمان” است. بسیاری از سوابق موجود در TSC قدیمی هستند. قانون صراحتاً می‌گوید که برای استفاده از سوابق ارزش، شرط “هم‌زمانی“ باید رعایت شود.

هم‌زمانی یعنی چه؟

هم‌زمانی یعنی زمانی که در آن مدت، قیمت فروش کالا در کشور مبدأ ثابت بوده است. اگر شما کالایی را امروز خریده‌اید و قیمت جهانی مواد اولیه (مثلاً مس یا پلیمر) نسبت به 6 ماه پیش ریزش کرده است، گمرک نمی‌تواند به سابقه ۶ ماه پیش استناد کند. شما باید در لایحه خود به نوسانات بازار اشاره کنید و بگویید فاصله تاریخ خرید شما با سابقه موجود در TSC، شرط ثبات قیمت در مبدأ را نقض می‌کند.

دفاع در برابر تخفیفات (چرا گمرک تخفیف شما را قبول نمی‌کند؟)

بسیاری از تجار در فاکتور (Invoice) تخفیف می‌گیرند، اما گمرک آن را لحاظ نمی‌کند. چرا؟ طبق قانون، هر تخفیفی پذیرفته نیست. تنها “تخفیف تجاری عمومی” (General Trade Discount) که به همه خریداران داده می‌شود قابل قبول است.

اشتباه مرگبار:

برخی واردکنندگان برای اینکه ارزش پایین کالا را توجیه کنند، از فروشنده می‌خواهند در فاکتور بنویسد: “For Customs Purpose Only” (فقط برای مقاصد گمرکی) یا ارزش را صفر (Free of Charge) می‌زنند. این کار در حکم خودکشی است! وقتی می‌نویسید “فقط برای گمرک”، یعنی ارزش واقعی چیز دیگری است. در این موارد گمرک طبق رویه اجرایی (که البته مبنای قانونی محکمی هم ندارد ولی اجرا می‌شود)، 10 درصد ارزش را به عنوان کرایه حمل و 3 درصد را به عنوان بیمه در نظر گرفته و ارزش را بالا می‌برد.

راهکار:

اگر تخفیف گرفته‌اید، باید اثبات کنید این تخفیف “عمومی” است یا به دلیل “سطح خرید” (تخفیف مقداری) بوده است و نامربوط به رابطه خاص بین شما و فروشنده است.

چیدمان لایحه دفاعیه (تمپلیت پیشنهادی)

برای تنظیم لایحه جهت ارائه به رئیس سرویس ارزیابی یا کمیسیون حل اختلاف، از این ساختار استفاده کنید:

1. مقدمه: استناد به ماده 14 قانون امور گمرکی؛ اعلام کنید که ارزش بر اساس سیاهه خرید  (Invoice) و اسناد بانکی (برات / LC) که دلالت بر پرداخت وجه دارد، تنظیم شده است.
2. بدنه اصلی (رد سابقه): با استناد به ماده 15، سابقه مورد نظر گمرک را رد کنید.
   • بنویسید: “سابقه شماره فلان، مصداق کالای مثل نیست چون کشور مبدأ آن متفاوت است یا برند آن متفاوت است.”
   • بنویسید: “شرط هم‌زمانی رعایت نشده است زیرا قیمت در کشور مبدأ نسبت به تاریخ سابقه تغییر کرده است.”
3. محاسبات فنی: اگر کالا به صورت FOB یا EXW خریده شده، جدول محاسبات کرایه حمل و بیمه را ضمیمه کنید تا نشان دهید رسیدن به ارزش CIF (سیف) دقیق انجام شده است.
4. نتیجه‌گیری: درخواست پذیرش ارزش معاملاتی یا ارجاع به کارشناس رسمی دادگستری (در صورت اختلاف شدید).

سخن پایانی

اعتراض به ارزش در گمرک، یک دعوای لفظی نیست؛ یک نبرد حقوقی مبتنی بر اسناد است. دانستن اینکه دقیقاً به کدام بند از ماده ۱۵ استناد کنید، مرز بین “پرداخت جریمه میلیونی” و “ترخیص سریع کالا” است.

می‌خواهید یک‌بار برای همیشه بر رویه‌های قانونی و تکنیک‌های دفاع در کمیسیون‌های گمرکی مسلط شوید؟ در دوره جامع بازرگانی بین‌الملل (سرفصل قوانین گمرکی و ترخیص کالا)، ما نه تنها این قوانین را بررسی می‌کنیم، بلکه پرونده‌های واقعی کسر دریافتی و بیش‌بود ارزش را کالبدشکافی می‌کنیم تا شما بتوانید به عنوان یک کارشناس خبره، از منافع مالی شرکت خود دفاع کنید.

سوالات متداول

آیا سامانه TSC وحی مُنزل است و حتماً باید ارزش اعلامی آن را بپذیریم؟

طبق ماده 14 قانون امور گمرکی، مبنای اولیه تعیین ارزش، سیاهه خرید (Invoice) و اسناد تسلیمی صاحب کالا است. سامانه TSC صرفاً یک بانک اطلاعاتی برای مقایسه است و اگر شما اسناد مثبته کافی (مانند برات و سوئیفت) دارید، قانوناً حق اعتراض و رد نظر سامانه را دارید.

کارشناس گمرک به استناد یک سابقه TSC ارزش مرا رد کرده است. مهم‌ترین دفاع حقوقی چیست؟

مهم‌ترین دفاع، به چالش کشیدن مفهوم “کالای مثل” (طبق ماده 15) است. شما باید در لایحه خود اثبات کنید کالای سابقه TSC، از نظر برند، کشور سازنده و یا کیفیت با کالای شما یکسان نیست و استناد به آن باطل است.

منظور از شرط هم‌زمانی در رد سوابق ارزش گمرکی چیست؟

هم‌زمانی یعنی سابقه‌ای که گمرک به آن استناد می‌کند، باید مربوط به زمانی باشد که قیمت جهانی آن کالا در مبدأ ثابت بوده است. اگر سابقه مربوط به ۶ ماه پیش است و قیمت جهانی کالا اکنون ریزش کرده، آن سابقه به دلیل نقض شرط هم‌زمانی قابل استناد نیست.

آیا نوشتن عبارت “جهت مقاصد گمرکی” (For Customs Purpose) در فاکتور کمکی به کاهش ارزش می‌کند؟

این یک اشتباه بزرگ است. این کار باعث می‌شود گمرک ارزش سیاهه شما را غیرواقعی تلقی کند و ارزش را بر اساس رویه‌های خود (معمولاً با افزودن 10٪ کرایه و 3٪ بیمه فرضی) محاسبه نماید که اغلب منجر به افزایش پرداختی شما می‌شود.

اگر در کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی هم به نتیجه نرسیدیم، مرحله بعد چیست؟

اگر رای کمیسیون بدوی مورد قبول شما نباشد، می‌توانید ظرف مهلت قانونی به کمیسیون تجدیدنظر اعتراض کنید و در نهایت، امکان ارجاع پرونده به دیوان عدالت اداری نیز وجود دارد. اما تنظیم یک لایحه قوی در همان مرحله اول، معمولاً از طولانی شدن مسیر جلوگیری می‌کند.